Duende
Wat zouden de Opelfabrieken van
hun klanten te horen krijgen als ze
hun nieuwste Astra de deur uit laten
gaan zonder linkerachterwiel? Hoe
zouden pianospelers reageren op
een Steinway zonder C-toetsen, en
brildragers op het nieuwste montuur
zonder pootje naar het linkeroor?
Wat op het stoffelijk vlak ondenkbaar lijkt, is daarbuiten de gewoonste zaak van de wereld. Sterker nog, we lijken zo gewend aan het ontbreken van C-toets, achterwiel en brilpoot dat we het gat niet eens meer opmerken.
Het zijn gedachten die opkomen bij het lopen door tochtige stadswijken waarin bouwmeesters vergeten lijken te zijn dat er in hun wijk ook nog mensen moeten leven die zich, als het even kan, gevoed zouden willen voelen door de gebouwde omgeving waarin ze wonen.
Of bij het zien van eigentijdse opera-ensceneringen waarin de regisseur de onvoorstelbare vrijheid heeft genomen symbolische decorwisselingen te negeren omdat deze als overbodig worden ervaren. Ook al wordt het publiek daarmee de mogelijkheid ontnomen opgetild te worden naar een compleet ander perspectief op de werkelijkheid.
Elke liefhebber van Bachs Mattheus Passion heeft de ervaring dat een technisch perfect gezongen Aus Liebe helemaal niet hoeft te betekenen dat we de rillingen over de ruggengraat voelen lopen. Technische perfectie levert niet automatisch een bevredigend resultaat op. Huisarts Arie Bos wijst in het hierna volgende interview op het bestaan van de innerlijke arts in ieder mens en op het wonderlijke zelfherstel dat permanent in een menselijk lichaam plaatsvindt
Curieus dat de officiële westerse geneeskunde geen medicamenten kent die de herstelwerkzaamheden van deze innerlijke arts ondersteunen. In het interview met Arie Bos komt de Deense documentaire Mechanical Love ter sprake: een film over een Japanse professor die een robot heeft gemaakt die sprekend lijkt op zichzelf. Als de professor na heel veel aanpassingen tevreden is met de gelijkenis, komt de aap uit de mouw: de professor blijkt niet te kunnen begrijpen waarom zijn negenjarig dochtertje de vaderrobot zelfs geen blik waardig keurt.
Technische perfectie is altijd slechts het begin van het werk, zei cellist Jordi Savall bij zijn laatste bezoek aan Nederland. “Onlangs maakten we een opname voor de Duitse radio. We speelden het stuk drie keer: goed, zuiver en gelijk. De producent vond het meteen fantastisch. Ik was verbaasd. Hij had misschien wel gelijk, het was goed, zuiver en gelijk, maar we waren nog niet eens begonnen muziek te maken!�
In Spanje hebben ze een woord voor het geheim van het muziek maken waar Savall op doelt: ‘duende’. Het staat voor ‘geest’ of ‘betovering’. Het mag zo zijn dat de menselijke wereldkampioen schaken jaren geleden al verloor van een schaakcomputer. Maar technische perfectie heeft niets te maken met ‘geest’, ‘leven’ of ‘bewustzijn’. Er zijn zaken die een negenjarig kind blijkbaar beter begrijpt dan een geleerde professor.
