De verloren tuinen van Khajuraho
Soms gebeurt het dat in de levensloop van een mens vele
levenslijnen samenvloeien tot een punt, waarbij verre en heimelijke
jeugddromen mogelijk worden. Een dergelijk punt vond de Vlaamse tuinder
Johan D’hulster enige jaren geleden bij het lezen van een
krantenartikel over de Verloren Tuinen van Khajuraho. Een compilatie
van de
dagboekaantekeningen van vier reizen naar de oude Indiase tempelstad.
In India mag je als vrouw van middelbare leeftijd een beetje mollig zijn. Dat zegt tenminste het schoonheidsideaal. Mijn buurvrouw, naast wie ik plaatsneem in de bus voor de vijf uur durende reis naar Khajuraho, beantwoordt daar helemaal aan. De mensen blijven maar binnenkomen, zodat ik genoodzaakt word mijn bagage onder de voeten van mijn buurvrouw door te schuiven. Voor ik het goed en wel besef, zitten we met zijn vijven op een bank van drie. Er zit niks anders op dan mijn arm rond de schouder van de buitenste jongen te slaan, om hem wat ondersteuning te bieden. Als ook de zijwaartse druk van de menigte in de gang opgevoerd wordt, word ik onvermijdelijk naar boven gestuwd, zodat mijn rechterdij bovenop mijn buurvrouw terechtkomt en mijn linker bovenop mijn linkerbuurjongen. Daar komen dan nog drie kinderen bovenop.
Op weg naar de luchthaven van Zaventem had ons Marieke in de auto nog gevraagd: “Papa, is de tijd daar anders in India?�
“Ja�, had ik gezegd, “als het voor jullie thuis avond wordt, dan lig ik daar al in bed�
Ik zag Marieke even nadenken en toen zei ze gevat: “Maar, dat is thuis toch net zo !�
Inderdaad, voor een tuinder die graag al met valavond gaat slapen en die 25 jaar bijna niet van zijn ‘plek’ af is geweest, is een vlucht naar de andere kant van de wereld een behoorlijke ingreep in het bioritme.
Kalme chaos
Naarmate de bus voller gepropt wordt en de opwaartse stuw begint, worden diegenen die het minst betaald hebben er achteraan terug uit gegooid, om er vervolgens vooraan terug in te klimmen. Dat gaat gepaard met een geroep en gekibbel van jewelste. Het dak wordt volgeladen met goederen, waaronder heel wat eieren. Daar bovenop gaan dan weer de minst of niet betalenden. Na meer dan een uur complete verwarring van volproppen en er terug uitgooien, kan er geen muis meer bij.
De conducteur glundert met zijn pakje roepies in de hand. Als de bus langzamerhand vertrekt, overladen als hij is, zie je nog van alle kanten mensen toerennen en zich aan de zijkant vastklampen, een of ander raam binnenklimmen, of zich naar boven werken. Omgekeerd zie je dan iemand langs de ramen in volle vaart naar beneden klimmen.
De chaos is niet te overzien. De sfeer is geweldig. We hobbelen door de aanhoudend slechte wegen vol kuilen. Eén grote familie. Ik kan geen krimp verroeren, de kinderen bovenop mijn schoot beginnen te wegen, maar aan de rechter kant zit ik zacht. Ergens halverwege stoppen we in een dorp, ons raampje wordt opengeschoven, en boven op de kinderen belanden een aantal ijzeren buizen, bestemd voor Khajuraho.Het uit zijn voegen gegroeide landbouwdorp, begenadigd door de aanwezigheid van een duizend jaar oud tempelcomplex dat zijn gelijke niet kent – uitgeroepen tot Unesco werelderfgoed van de allerhoogste klasse.Niemand weet precies hoe men er duizend jaar geleden, in de tijd van de Chandela-koningen, in is geslaagd om 84 gebeeldhouwde tempels, 84 reusachtige meren en 84 waterputten te construeren in een tijdspanne van nog geen honderd jaar. Er moet sprake zijn geweest van een cultuur, vaardigheid en wijsheid waar wij ons niets meer bij kunnen voorstellen.
Khajuraho
Alles in en om Khajuraho wijst
naar deze
Chandela-koningen en hun duizend jaar oude erfenis, in 1838 ‘ontdekt’
door een
in de jungle rondreizende Engelsman. In 1998 gevolgd door een nieuwe
ontdekking,
toen de Indische National Trust voor het behoud van het culturele
erfgoed (Intach)
stootte op een tiental achttiende-eeuwse tuinen van de Maharadja. Ooit
moeten deze
tuinen plekken van zorg en vernieuwing zijn geweest waar iedereen naar
opkeek. Parels
van groente- en fruitteelt die de omliggende streek bevruchtten.
You’re
welcome, sir! Het is de enige Engelstalige
zin die hij
beheerst, maar de ongeveinsde hartelijkheid en charme waarmee mij mijn
hotelkamer
wordt getoond, geven me direct het gevoel weer thuis te komen. Het bed
wordt
gedekt met een gescheurd onderlaken, en daar bovenop komen enkele
ruwwollen
dekens.
De schoonheid en het wonder van
Khajuraho
trekken jaarlijks tweehonderdduizend toeristen aan van over de gehele
wereld. Maar
de keerzijde daarvan laat zich ook voelen. Geldgewin en verlies aan
moraliteit,
plastiek en vuilnis. Waar toeristen komen, komen ook zakenlui,
sjacheraars en
winkeltjes allerhande. In 1998 ontwikkelde INTACH de visie dat het
behoud van cultureel
erfgoed, hoe bijzonder ook, meer mogelijk moet maken dan het staren
naar
tempels. Een holistische visie op restauratie die bijzonder
veelomvattend is en
raakt aan heel veel dingen: landschap en milieu, lokale tradities en
folklore,
ambachten, dorpsarchitectuur en landbouwsystemen, werkgelegenheid,
kastesysteem, de positie van de vrouw, waterbeheer, en noem maar op...
