Over de dorpspastorie van Jorwerd gaan velerlei verhalen. Er schijnt een dominee te hebben gewoond die mooie dochters had - die mooi konden zingen. Er wordt gezegd dat de dichter Slauerhoff zich ook nog aangetrokken voelde tot de inspirerende sfeer in het huis en de charismatische dominee met zijn talloze boeken over Chinese filosofie.
Minder bekend is de tuin van de pastorie. Een bijzondere tuin. Zo bijzonder zelfs dat deze gloedvol beschreven wordt in een van de mooiste tuinboeken ooit geschreven: Het geluk van den tuin, van Piet Verhagen. Op enthousiaste wijze beschrijft de auteur de gedenkwaardige strijd die de dominee en zijn vrouw voerden. In hun tuin. Een strijd vol humor - over aardappelen en bloemen. De dominee koesterde in de tuin ‘nut’; zijn vrouw koesterde ‘schoonheid’. Het vinden van dat evenwicht is, aldus Piet Verhagen, een van de grote uitdagingen voor elke goede tuinman. Maar daar ligt gelijk het probleem. Een goede tuinman wordt een mens niet zomaar. Als u de 65 nog niet heeft bereikt wordt het sowieso moeilijk. Tot die leeftijd maakt een mens zelfs meer kans te excelleren als legeraanvoerder of staatsman dan als tuinman.
Piet Verhagen stond in dat opzicht zijn mannetje. Een paar maanden voor zijn dood werd hem aan de TU Delft nog een eredoctoraat verleend vanwege zijn grote bijdrage aan de schoonheid van het Nederlandse landschap. Dat is inmiddels lang geleden. Hoe extreem het evenwicht tussen nut en schoonheid in de afgelopen decennia verbroken is, realiseer je je weer eens bij het lezen van het verpletterende essay dat de schrijver/dichter Willem van Toorn voor NRC-Handelsblad schreef over de nieuwe Nota Ruimte van het kabinet Balkenende.
"Al lezend in deze Nota Ruimte vergeet je bijna dat er mensen in Nederland wonen. Mensen die de kinderen naar school brengen, 's avonds een eindje om wandelen in de stad, misschien graag uitkijken op een bosrand of een open akkerbouwgebied.” Wat zei de plantkundige Victor Westhoff in 1998 ook al weer over de behoefte aan antihelden? "De wereld heeft anti-helden nodig. En daar is een heel ander soort moed voor nodig. De held zegt: 'Als wij die hoge snelheidslijn niet aanleggen, worden we het Jutland van Europa.' De antiheld zegt: 'Waren we dat maar, en konden we tegen het dolgedraaide productiedenken maar een ander denken stellen - een organisch denken."
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, hebben we helemaal geen tekort aan helden. Elke burgemeester die een bedrijventerrein voor zijn dorp binnenhaalt, is een held. Van Toorn: "Dat je je op dit gebied aan dat uitzichtloze wedstrijddenken zou kunnen onttrekken, komt niet in de bestuurlijke breinen op." En natuurlijk ook niet in onze eigen breinen, want anders zouden we die politici niet kiezen.
Zou het minister-presidentschap geen duo-baan kunnen worden? Met de vrouw van de Jorwerdse dominee, of een van haar kleindochters, als warm pleitbezorger van visie en onze behoefte aan schoonheid en geluk. Want politici, aldus de Rotterdamse hoogleraar Ruut Veenhoven, zouden zich veel explicieter moeten richten op het bevorderen van geluk.
Het bovenstaande verscheen in editie 2/2004 als het redactioneel commentaar. Het artikel "Het Geluk van de Tuin" uit Vruchtbare Aarde 2/2004 is elders op deze website na te lezen. Een interview met Victor Westhoff is hier na te lezen. .
Meer natuur in dit blad?