Eenvoud
In Wim Kaizers documentaire ‘Van de schoonheid en de troost’ zien we de Amerikaanse natuurkundige Steven Weinberg naar een schoolbord lopen om twee formules op te schrijven: een formule van Newton uit de 19e eeuw en een van Einstein uit de 20e eeuw.
Staande bij het schoolbord roept Weinberg de formule van Einstein uit tot de mooiste van de twee. “Omdat er - in tegenstelling tot de formule van Newton - niets, maar dan ook helemaal niets veranderd kan worden.�
Stel dat je ook maar iets zou wijzigen, verduidelijkt Weinberg, dan staat er gelijk onzin. “Alles in deze formule is eenduidig en staat exact juist op zijn plek.�
Maar dan gebeurt er iets onverwachts. In plaats van de eenvoud van de natuurwetenschap zaligmakend te verklaren, doet Steven Weinberg het omgekeerde. Hij waarschuwt dat we de natuurwetenschappelijke bril niet te pas en te onpas moeten opzetten. Het is een bril, zegt hij, die bijvoorbeeld niet erg passend is om de menselijke natuur te begrijpen.
Dan haalt hij een beroemd werk van Shakespeare aan: het wel bekende koningsdrama Hamlet. Hij wijst op een vreemde scène, ogenschijnlijk zonder enig belang. Vlak voor de laatste akte komt Shakespeare aanzetten met een doodgraverscène die niets met het plot van doen heeft en makkelijk gemist lijkt te kunnen worden. “Niemand zou het merken als Hamlet zonder deze scène zou worden gespeeld.�
Tegelijkertijd geeft Weinberg grif toe uitgerekend deze scène als het hoogtepunt van het hele stuk te beschouwen. Een scène die zorgt voor een onverwachte lach. Een adempauze. Een scène die de toeschouwer in staat stelt om niet mee ten onder te gaan in de opeenstapeling van tragische voorvallen; en die misschien zelfs een handvat biedt om de dramatische gebeurtenissen vanuit een groter perspectief te bezien.
Kunstenaars zouden zich volgens de natuurkundige niets moeten aantrekken van het rechtlijnige schoonheidsideaal dat wetenschappers nastreven. “Kunst op het hoogste niveau, met al zijn irrationele en overbodige elementen, herinnert ons aan de aard van de menselijke natuur – en die is nooit simpel.� Maar geldt dat wel alleen voor de aard van de menselijke natuur?
In het tijdschrift dat u nu in handen heeft, vertelt een Baarnse
wijnimporteur hoeveel ontzag ze in de loop der jaren heeft ontwikkeld
voor de zoekende manier van werken van grote wijnboeren in de omgang
met hun gewas, vol irrationele en overbodige elementen die pas bij
nadere beschouwing opvallen door hun betekenis en schoonheid.