|
Naar aanleiding van de verschijning van de Nederlandse vertaling van
het boek Ich
bin
dann mal weg - Meine Reise auf dem Jakobsweg van de Duitse
komiek en tv-presentator Hape Kerkeling
staat de nieuwe editie 2-2007
van VA-Magazine
/ Vruchtbare Aarde bijna geheel in het
teken van de pelgrimsweg naar Santiago de Compostela.
Internet biedt een werkelijk onvoorstelbaar rijke hoeveelheid
informatie over de pelgrimage naar Santiago de Compostela. In
aansluiting op de inhoud van het tijdschrift een kleine
selectie links, om u
te helpen uw eigen weg te vinden.
Eerste oriëntatie
Bagage
Route en etappes
Pelgrimsgenootschappen
Pleisterplaatsen
Reisverhalen
Foto's
Aanlooproutes
Beroemde pelgrims
Geschiedenis
Boeken
Boekbesprekingen
Spaans toeristenbureau
Forumpagina's
Nog veel meer links
Voetreis naar Rome
Fietsen naar Santiago de Compostela
Eerste oriëntatie
Wat is de beste periode om naar Santiago de Compostela te trekken? Kijk
eens op de schitterende website die Veerle
De Meulenaer en Pieter Roelants maakten naar aanleiding van hun
tocht in 2002. “We horen van iedereen dat de lente ideaal is. Weinig
volk en nog niet te warm. Wijzelf liepen gedurende de maand juli." En
wat bagage betreft: "Laat het
wekkertje thuis, iedereen staat er toch vroeg op."
Het Nederlands
Genootschap van Sint-Jacob raadt aan de hitte van juli en augustus
te vermijden. En oppert voor vertrek vanuit Nederland: 1 juli. "Wie dan
onderweg kampeert, vindt alle accommodaties open en twee maanden later
wordt het al in Zuid-Frankrijk minder warm én minder druk. Dat
laatste geldt mogelijk nog meer voor Spanje, waar u omstreeks die tijd
bovendien best redelijk weer kunt treffen." Maar het is maar een
suggestie, want ook in januari, maart en september vertrekken er
pelgrims. Het Genootschap beantwoordt ook een aantal andere meest gestelde vragen: van vanuit welke plaats
vertrek ik? en hoe
lang
doe ik erover? ("met 25 km per
dag: 3½ à 4 maanden van Utrecht naar Santiago") tot
het antwoord op de vraag of de hond meekan. En de
Nederlands sprekende overnachtingsadressen.
Algemene adviezen
voor aspirant-pelgrims op de officiele Camino-website (Engelstalig).
Informatieblad van de Geografische
boekhandel
Jacob van Wijngaarden en Pied-a-terre: Hoe wandel
je de Santiago de Compostela route?
Bagage
De meegenomen bagage
van Veerle en Pieter tot op de gram uitgespiltst ("De rugzak had een
gewicht van zo'n 12 kg wanneer het eten erbij stak. Dit is veel te veel
en absoluut niet aan te raden. Probeer te beperken tot zo'n 8 à
10 kg"). En hier de spulletjeslijst
van een verslaggever van een Canadese krant. En het echt
noodzakelijke volgens het Nederlandse Genootschap van Sint-Jacob.
In ieder geval "vier paar sokken van badstof kwaliteit".
Route en etappes
Alle wegen leiden naar Santiago: de inmiddels verouderde, maar nog
altijd aantrekkelijke poging van reisboekenhandelaar Vladimir
Mars om aspirant-pelgrims op weg te helpen in de wirar van
verschillende aanlooproutes naar Santiago.
Update uit 2002 van Fokko
Bos, met nieuwe mogelijkheden om vanuit Nederland te lopen. Hoe
komt een pelgrim op de Franse routes naar Santiago die beginnen in Le
Puy of Vezelay? En nog een update uit 2005.
Zie
verder de Santiago-pagina van Tweevoeter.
De route van Pyreneeën naar Santiago in 31 dagetappes, kort
beschreven
op de officiele
Camino-website. Ook Veerle De Meulenaer en Pieter Roelants lopen
de Camino de Santiago in 31
dagen, een gemiddelde van 24,8 kilometer per dag. Normaal is
volgens het Canadese
Santiago-genootschap: 30 tot 32 dagen.
Stel dat je slechts een gedeelte van de tocht kan of wil lopen, zoals
ene Anuta aan ervaren lopers vraagt op het forum-gedeelte
van
de Camino-website. “Ik heb thuis drie kinderen; ik kan niet langer
dan acht tot negen dagen wegblijven. Waar kan ik het beste beginnen als
ik niet meer dan 200 - 230 km zou willen lopen?" Antwoord: "Astorga
ligt op 258.7 km van Santiago, en is een goede plek om te starten. Met
een gemiddelde van 29 km per dag is het negen dagen lopen naar
Santiago. Een andere mogelijkheid is Ponferrada
op 205.4 km van Santiago. Hiertussenin liggen alleen erg kleine
bergdorpen. Zowel Astorga als Ponferrada kunnen bereikt worden met
trein of bus."
Praktische tips voor de oversteek van
de Pyreneeën, waar veel onervaren
pelgrims (met inbegrip van Hape Kerkeling) zich danig in verslikken en
voor veel lopers bovendien de eerste etappe op weg naar Santiago.
Kijk op dit overzichtelijke kaartje van Findhorn
Press.
Genootschappen
Op zoek naar informatie over de pelgrimswegen naar Santiago de
Compostela?
Of op zoek naar mensen die de weg al gelopen hebben? Een pelgrimspas
nodig? Elk land heeft zijn
eigen Sint-Jacob-Genootschappen: Nederland: Nederlands Genootschap
van Sint Jacob. Belgie: Vlaams
Genootschap van Santiago de Compostela. En niet te vergeten het
pelgrimsgenootschaps in Canada (Canadian
Company
of Pilgrims), met een aantrekkelijke website, vol
informatie, downloadbare
gidsen,
aanbevolen boeken,
tips voor voetverzorging
(van dubbele sokken tot het 's ochtends insmeren van de voeten met
vaseline), reiservaringen (goede en minder goede), op de Camino
geïnspireerde muziek
en de melding dat 100,377 pelgrims in 2006 de eindstreep in
Compostela
hebben gehaald, 6.000 meer dan in 2005.
Vergeet ook niet een kijkje te nemen op de onafhankelijke wandelwebsite
Tweevoeter die
flink wat aandacht aan de pelgrimage naar Santiago
de Compostela wijdt.
Pleisterplaatsen
Wat is een weg zonder pleisterplaatsen waar de reiziger op adem kan
komen? De niet-commerciële
wandelherberg L'Esprit
du
Chemin, aan de voet van de Pyreneeën, is opgezet en wordt
onderhouden door enthousiaste Santiago-lopers. De eigenaren voelden
zich op hun eigen Santiago-tocht geïnspireerd
door de boeken van de Amerikaanse hoogleraar Joseph Campbell,
die veel onderzoek heeft gedaan naar mythische heldentochten.
Een erg mooi overzicht van 32
Spaanse
Spaanse pelgrimsherbergen biedt de website van Veerle
De
Meulenaer en Pieter Roelants die de tocht in 2002 liepen. Eerste
refugio over de Spaanse grens: Roncesvalles
in een schitterend klooster. "Verwacht hier
geen luxe, maar grote slaapzalen en koude douches. Ook geen
winkels. Eten in de taverne naast het klooster. 's Avonds is er een
latijnse misviering in de kloosterkerk waar de
pelgrim de pelgrimszegen ontvangt."
Reisverhalen
Veel pelgrims zetten een verslag op het internet. Zoals het dagboek van
de voetreis van Jan
Brilleman van Visé
naar Santiago de Compostela in 1999: 2200 km heen en terug in 106
dagen, waarvan 97,5 dagen lopend en
8,5 dagen rustend. "Op 32 van de 106 dagen heeft het geregend, van een
enkele bui tot een hele dag regen. Erna is 4 kg afgevallen en ik 9 kg!
Wij
voelden ons zo sterk, dat wij een week na onze terugkomst de Nijmeegse
Vierdaagse er ook nog maar even achteraan gedaan hebben, allebei 40km
per dag."
Wat beweegt mensen duizenden kilometers te gaan lopen? Mooie poging tot
een antwoord
bij Klaas
en
Helen van der Poel (Word), die pas onderweg, in het zuiden van
België,
besloten of het Rome of Santiago zou gaan worden. In hun geval een
project van ruim 4 jaar, steeds met de trein terug naar
huis. “Op een koude
winterdag trokken we onze voordeur achter ons dicht en liepen bij
Raaphorst de polder in.”
Mooi vormgegeven dagboek van Veerle
De Meulenaer en Pieter Roelants met een aanklikbare
routekaart: “We dachten vanmorgen om 6.00u op te staan." Maar:
"Om
5.30u stonden de meeste anderen reeds op.”
Na zeven jaar voorbereiding
(routeplanning, wandeltraining, taallessen, en het inlopen van schoenen
en het testen van de rugzak) ging Margriet
Fischer in 2002 op stap naar Santiago de Compostela.
“Veel mensen vonden mijn onderneming als vrouw alleen riskant,
maar zelf ben ik nog geen seconde bang geweest. Ik schat de totale
lengte van mijn wandeling op 2800 kilometer. Van de dertien weken heb
ik er tien
alleen gelopen, drie weken kreeg ik gezelschap, van echtgenoot en een
vriend.”
“Ik had niet verwacht dat het zo erg zou zijn, velen vergissen zich in
de
zwaarte van de tocht,” aldus oud-politieman Frans Krüter
nadat hij in juni 2005 in Santiago was aangekomen. Vervolgens gebeurde
er iets vreemds. Hij kon de tocht niet
loslaten. “Ik ging er mee naar bed en stond er mee op.
Al de mooie ontmoetingen, dat echte pelgrimsgevoel - miste ik heel
erg.” Zijn vrouw vroeg of hij ook ergens anders over kon praten. In
2007 is Frans Krüter opnieuw
op
pad gegaan naar
Santiago.
Een heel erg mooie, poëtische website is van Jeroen
Gooskens. Een oud-priester die zijn hart heeft verpand aan de
pelgrimsweg naar
Santiago en daar graag in achterafzaaltjes over vertelt voor
plaatselijke plattelandsvrouwen, of in collegezalen voor studenten en
professoren. “Voor jong en oud, gelovigen of leden van het
Sint-Jacob-genootschap, voor wandelaars en fietsers en thuisblijvers,
voor
iedereen die het horen wil, vertel ik, omwille van de schoonheid.”
Meer reisverhalen
op de website van het Nederlands Genootschap, ook een aantal actuele weblogs
van mensen die en route
verslag doen op hun weblog. Soms met hulp van het thuisfront die eens
per
week de laatste belevenissen en een fotorolletje krijgt
aangeleverd, zoals in het geval van Bart &
Esther Behage-Janssen, 29 april 2006 vertrokken vanuit
Raalte. En vergeet ook de vele reisverhalen niet op de website van Tweevoeter.
Foto's
Veel foto’s op de website van twee Amerikanen Jim en Eleanor Clem
die de tocht na hun pensionering maakten en een boek schreven over
wat ze beschouwen als hun mooiste avontuur.
Prijswinnaars van de fotowedstrijd
2006 van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob.
“De Pelgrimsmis is enkel in het Spaans, doch het wordt even slikken als
de priester de pelgrims afroept die vandaag zijn toegekomen. Per land
het aantal... Belgica : uno,
dat ben ik.” Op 23 juni 2004 arriveert Dirk Heyvaert
in
Santiago de Compostela: na een 2188 km lange, in Mollem, België,
begonnen voettocht. Zijn rijk
geïllustreerde verslag loopt van dag 1 tot dag 85.
Aanlooproutes
Kaartje van routes door Frankrijk.
Maar
op de Duitse website Jacobus-info
staan de verschillende Franse routes veel duidelijker beschreven en
uitgebeeld.
"Misschien wel de belangrijkste keuze is de route," schrijven ervaren
lange-afstandslopers
Elize en Peter, respectievelijk uit '70 en '65. "Wij kozen voor de
route via Vezelay en Limoges. De route langs Parijs leek ons minder
mooi en de grote pelgrimsplaatsen als Reims en Vezelay doe je dan niet
aan. Uren hebben we zitten puzzelen om de route mooi, snel en langs
campings te laten lopen." En hier
is het resultaat. Verdere Camino-informatie.
Hier een heel goede Franstalige pelgrimssite over de Santiagoroutes in Frankrijk.
Heel
veel praktische informatie per stopplaats langs de weg. Praktische
informatie voor de Chemin de Puy - GR 65. Veel links naar lokale
Santiago-genootschappen.
Aandacht voor de vele historische
monumenten langs de Franse pelgrimsroutes, waarvan er 69 tot het
werelderfgoed worden gerekend.
In Zwitserland is de afgelopen jaren veel werk gemaakt van een Zwitserse aanloop van de
Spaanse camino, beginnend in
Berner Oberland, eenvoudig Jakobsweg
geheten.
Ook in Friesland is een mooie aanlooproute: het Jabikspaad geheten,
beginnend in St.
Jacobiparochie in Friesland en eindigend in Hasselt in Overijssel. Wie
wil na de volgende enthousiaste beschrijving niet onmiddellijk
beginnen: "Over de vette
klei op het Bildt, door de wijde verten van de greidhoek in Midden
Friesland, de romantische bossen bij Oranjewoud en de waterrijke wereld
van Noordwest Overijssel; op dit 150 kilometer lange traject hoor je
zelfs vier verschillende talen. Voorwaar een prima aanloop voor
de
grote pelgrimstocht naar Santiago de Compostela." Meer info.
Vanaf Nijmegen worden pelgrims "buitenom" - via Kevelaer en Streaelen
naar Venlo, Roermond en Maastricht - geleid: ook hier Jacobusweg
geheten.
Andere aanlooproutes in Nederland en België op het
site
van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob.
Maar ook door Portugal loopt een mooie route naar Santiago de
Compostela, de Caminho
Portugues. Hape Kerkeling deed ook een poging deze route te lopen,
maar moest onderweg opgeven vanwege bosbranden. Er is een Engelstalige gids
van John Brierley.
Beroemde pelgrims
Paulo Coelho maakte in de jaren zeventig met zijn vrouw een reis door
Europa. Een visioen bleek de opmaat voor een pelgrimsreis naar Santiago
de Compostela. Verdere informatie over Coelho op diens eigen website, met onder
andere een uitgebreide biografie en meer te weten is te komen over
Coelho's reis naar Santiago, door hem zelf omschreven als "de
indrukwekkendste ervaring van zijn leven", uitmondend in zijn eerste
grote boek De
pelgrimstocht
naar Santiago (1987). Coelho
ging in 2006 terug naar Spanje en hield een weblog bij.
Shirley Maclaine over haar
voettocht in 1994. Vraag: Wat zou u nu anders doen als u de tocht
opnieuw zou maken? MacLaine: “Er wordt gezegd dat je de tocht eigenlijk
op eigen kracht zou moeten maken. Maar om aan de pers te ontkomen heb
ik stukken overgeslagen. Als ik het over zou doen, zou ik de tocht
helemaal willen wandelen. En ik zou er veertig dagen voor uittrekken in
plaats van dertig.” Andere beroemde
pelgrims op de Spaanse camino-website.
Geschiedenis
Jelle van der Meulen interviewde in 2000 Manfred
Schmidt-Brabant,
de toenmalige voorzitter van de Algemene Antroposofische Vereniging.
in het interview komt ook diens boek
over de Jakobsweg naar Santiago de Compostela ter sprake. Het visioen
waarin Karel de Grote zag dat vanuit alle plaatsen in Europa de weg
naar Santiago de Compostella ('sterrenveld') moest worden ingericht,
plaatste Schmidt-Brabant in het licht van de latere eenwording
van
Europa.
Boeken
In VA editie 2-2007 besproken Compostela-boeken
(plus
een aantal andere).
En dan nog: een overzicht van Engelstalige
boeken over de pelgrimsweg naar Santiago. Een werkelijk gigantisch
overzicht aan Duitstalige
boeken. Boeken bij Bol.com.
Bij Buecher.de.
Of
bij de Duitse afdeling van Amazon.com.
Of
bij Weltbild.
Duitstalige boekentips
op een Duitstalige Sint-Jacobsweg-website. Engelstalige boekentips van het
Canadese Compostela-genootschap.
Nederlandstalige boeken
en
kaarten bestellen via de website van het Vlaamse Sint-Jacobs
Genootschap.
Critici van de ANWB
Wandelgids
Spaanse St. Jacobsroute die de ANWB uit het Duits liet
vertalen, wijzen op de informatie die af en toe foutief (kaarten),
onvolledig of achterhaald zou zijn. Tiptop zou een boekje zijn dat
verkrijgbaar is in de Spaanse supermarktketen Eroski: Camino
de
Santiago - Guía practica consumer (Boek+cdrom = €10)
waarin “alles maar dan ook werkelijk alles vermeld staat wat de pelgrim
onderweg nodig heeft.”
Kortere en langere recensies van een enorm aantal Engelstalige en
Nederlandstalige Santiago-boeken
op de wandelwebsite Tweevoeter.
Geert Bakker startte als beroepswandelaar bij de ANWB. Medio 2005
privé verder met vier nieuwe pelgrimspaden en het volgens hem
mooiste en diepstgaande boek over de pelgrimsweg naar Santiago van
kunsthistorica Georgiana
King. Verdere info op zijn website pilgrimsplaza.
Spaans toeristenbureau
Op de website van het Spaans toeristenbureau zijn de belangrijkste
steden
en bezienswaardigheden
onderweg aanklikbaar. Per stad een bondige opsomming van wat er te zien
en te doen is, plus overnachtingsmogelijkheden. Voorbeeld: Santiago
de
Compostela. Wie wat tijd neemt vindt hier ook een complete 3D-presentatie
van de route.
Vragen staat vrij
Op de forum
van het officiele Camino-genootschap worden alle vragen over het lopen
van de Jacobsweg gesteld en beantwoord.
Is het lopen van de route goed voor de lijn? Dat blijkt helemaal het
geval. "Het lopen van de Camino heeft beter gewerkt dan welk dieet ik
daarvoor ook had geprobeerd. Op het menu onderweg stonden ham, kaas,
brood, gefrituurde groenten, volop Rioja, en bijna elke dag een grote
reep chocola.
In 5 weken raakte ik vier of vijf kilo kwijt."
Nog veel meer links
Leuk om op Wikipedia te zien hoe veel sterker de belangstelling voor
het fenomeen van de pelgrimagenaar Santiago leeft in Duitsland dan in Nederland.
En
voor wie nog niet genoeg heeft: een duizelingwekkend aantal links is
te vinden op de Nederlandse startpagina-dochter Santiago-startpagina.
En
dan is er nog santiago.eigenstart.nl.
Hier
een Zwitsers overzicht aan links op JakobsNet.
Voetreis naar Rome
De weg naar Santiago de Compostela behoort, naast de Via Francigena van
Canterbury naar Rome en de pelgrimsreis naar Jeruzalem, tot de drie
grote pelgrimsroutes van het christendom. De pelgrimsroute naar
Santiago is de 75-jarige Kees Roodenburg echter ’te gelikt’. Iets te
veel hotelletjes en te volle ’gîtes’ onderweg, zegt hij, en met
wandelaars die, oneerbiedig gezegd, soms in file op weg zijn naar het
graf van Sint Jacobus. Daarom verkiest hij Italië als wandelland
boven Spanje. Roodenburgs boekje ’Een
franciscaanse
voetreis’ is niet meer dan een basisgids
voor
Rome-gangers, met globale aanduidingen over mogelijke routes.
Een boekje met de ideale weg is er nog niet. En komt er ook niet.
Roodenburg: "De ideale weg is de weg die je zelf kiest." Bestellen via
internet. Fotoverslag
van het stuk tussen Florence en Assisi.
Fietsen naar Santiago de
Compostela
Fietsen Eén
Twee Drie (eerste en grootste fietswebsite van de Benelux, met ruim
2.600 gratis fietsroutes) wordt regelmatig benaderd met vragen
over fietsroutes naar Santiago de Compostela. Op deze
fietswebsite is een inventarisatie
te vinden van de vele websites die nadere
informatie geven over een fietsreis naar dit bedevaartsoord.
Startpagina van Fietsen
Eén Twee Drie voor Belgische fietsers.
|
Nieuwste editie
|
|
|
|
Compestella Boekbesprekingen
|
|
|
Naar aanleiding van de
verschijning van de Nederlandse vertaling van
het boek Ich
bin
dann mal weg - Meine Reise auf dem Jakobsweg van de Duitse
komiek en tv-presentator Hape Kerkeling
staat de zomereditie 2-2007
van VA-Magazine
/ Vruchtbare Aarde in het
teken van de pelgrimsweg naar Santiago de Compostela.
In
aansluiting op de inhoud van het tijdschrift een selectie van boeken
over de pelgrimsweg, om u
te helpen uw eigen weg te vinden.
0 Geen aanrader
* Vermeldenswaard
** Goed
*** Indrukwekkend
H. Annink:
Een late pelgrim op de
melkweg
ANWB-Wandelgids Spaanse St.
Jacobsroute
J. Arias: Paul
Coelho,
de bekentenissen van een pelgrim
J. Brierley: A Pilgrim’s Guide
to Camino Francés
H. Burgman,
Losgelopen woorden. Een voetreis naar Santiago de
Compostela
L.
Charpentier:
Spanje: het geheim van de
pelgrimsroutes
P. Coelho: De
pelgrimstocht naar Santiago Paulo Coelho: dagboek van een magiër
F. Frijns: Niet zomaar een weg:
overwegingen langs
de Camino de Santiago
W. van de Geer:
Ik ben
even wandelen. Santiago voor zwerfjongeren
J. Gooskens: Ver onderweg
K. Harrison:
De weg
naar Santiago de
Compostela
C. Houdijk: Naar de ware Jacob.
Dagboek
van een voettocht naar Santiago de Compostela
H.
Keller:
Geschiedenis van een tocht: de
pelgrimsroute naar Santiago de Compostela
Georgiana Goddard
King:
The
Way of Saint James
Shirley
MacLaine:
Voettocht naar Santiago de Compostela
J.
van der Meulen: Praktisch pelgrimeren: naar Santiago de Compostela
Ricky Rieter:
Pelgrimeren, lopend stilstaan. Spiritualiteit van een pelgrim
M. Schmidt-Brabant
en V. Sease: Compostela, Sternenwege alter und neuer
Mysterienstätten
W. Starkie:
The Road to Santiago: Pilgrims of St. James
M. Valkenburg: C@MINO. De vertraagde
tijd in Spanje
|
|
|
Praktisch pelgrimeren
|
|
|
Karl
Wouters onderzocht ter velde zoals ik het in mijn boek “Stonehenge in
Casterlé” benoem een “etherische energiebaan” (algemeen begrip
Leylijn) Gedurende lange tijd stap voor stap het landschap (energie van
de aarde) gevoelsmatig onderzocht en dit vanaf, ’s
Hertogenbosch – St- Michielsgestel NL. doorheen België
tot St-Michel- en-Thierache FR.
Merkwaardige ontdekkingen op deze leylijn van allerlei heiligdommen,
steenkringen, menhirs, kerken, hermitages, geschiedkundige en
folkloristische verhalen, gebeurtenissen, verbanden met spiritualiteit,
geestelijk streven, geest van de aarde, geologie, kosmische straling en
soortgelijke leylijnen elders o.a. met Stonehenge en
Casterley-camp, toon o.a. ook aan de hand van archeologische
bevindingen het verband tussen deze twee leylijnen.
|
|
|
Late pelgrim op de melkweg
|
|
|
In
zijn
eigen beleving is
hij een ‘late’
pelgrim, maar gelet op de honderdduizenden die na hem zouden volgen mag
je hem rustig een ‘vroege’ pelgrim noemen. Zijn eenzame ervaringen op
de Camino Francés zijn verleden tijd. Voor de grote golf van
pelgrims uit liep Hans Annink in 1977 al 5500 kilometer naar Santiago
heen en weer. Na een kleine
kolendampvergiftiging in een pastorie besluit hij dat het nu echt de
laatste keer is geweest dat hij de geestelijkheid om hulp heeft
gevraagd. Met
20 kilo op de rug wordt er heel wat geleden onderweg. Vanaf de
allereerste
dag doet alles pijn. Schoenen en kousen zijn voortdurend doorweekt,
zodat na twee dagen “mijn voeten van onderen, van achteren en van boven
kapot zijn: rauw vlees van hakken, zolen en tenen.” Een voortreffelijk
boek, deze Santiago-klassieker. Een geslaagde combinatie van dagboek en
innerlijke reis. VA-beoordeling: ***. H. Annink: Een late pelgrim op de
melkweg. Een retourtje Enschede-Santiago de Compostela, 5500 kilometer
te voet. Kok Voorhoeve, 1980, 1993. 110 pag. Kampen. ISBN 9029706163. |
|
|
Wandelgids Spaanse St.
Jacobsroute
|
|
|
Helder,
duidelijk
en
aangenaam: ook deze ANWB-wandelgids rond de pelgrimsweg naar Santiago,
met veertig dagetappes, is op de
bekende wijze ingedeeld naar zwaarte – met aantrekkelijke
routebeschrijvingen en
horecatips. Bij wijze van alternatief wijst de gids op de
mogelijkheid de route wat oostelijker in Spanje te beginnen, en wel bij
de pas
van Somport. Een stuk rustiger dan de normale route vanaf St. Jean.
“Wie hier bij Somport aan de St. Jacobsroute begint, heeft er nog geen
idee van wat voor drukte hem straks op de Camino Francés te
wachten staat. Nu kunt u voor het laatst genieten van de rust, de
eenzaamheid en het schilderachtige mooie pad langs de dorpen.” Dat is
natuurlijk schrikken! Ook de waarschuwing dat de oorspronkelijke St.
Jacobsroute steeds meer aan het verdwijnen is, komt hard aan.
“Langzamerhand worden de oude paden, muildierweggetjes en primitieve
karrensporen vervangen door kaarsrechte wegen die gemakkelijk te
onderhouden zijn.” Maar er is ook kritiek op het ANWB-boekje. De
indeling in veertig dagetappes wordt door gebruikers soms als
kunstmatig, arbitrair en zelfs ongelukkig ervaren. Kritiek is er ook op
de informatie
die af en toe foutief (kaarten), onvolledig of achterhaald zou zijn.
Dat
geldt natuurlijk helemaal voor de verouderde Nederlandse vertaling die
in de openbare bibliotheken vaak nog op de plank staat. Maar zelfs het
Duitse origineel van Dietrich Hollhüber kan alle veranderingen in
Noord-Spanje maar nauwelijks bijbenen. VA-beoordeling: **. Wandelgids
Spaanse St. Jacobsroute. 40 dagtochten. 2001, 168 pag. ISBN 9018012831.
ANWB
wandelgids, € 12,50. Vertaling van: D. Hollhuber: Wandern auf dem
Spanischen Jakobsweg. |
|
|
Geschiedenis van een
tocht
|
|
|
Programmamaker
Hans
Keller
deed een liefdevolle poging iets te vertellen van de
aanloop naar zijn televisiefilm Geschiedenis
van
een tocht, die hij samen
met schrijver Cees Nooteboom in 1990 maakte voor de Nederlandse
televisie. Voor Keller begon het allemaal met zijn herinneringen aan
het Jacobs-godshuis in Haarlem waar zijn vader tijdens de oorlog
ondergedoken zat. En waar in vroeger tijden de pelgrims uit Noord- en
Oost-Europa zich verzamelden voor de grote tocht naar Santiago. Mooi is
het inleidende essay van Nooteboom: “Als ik op sommige momenten even
géén gids ben, in de ogenblikken dat er niets aan te
wijzen of uit te leggen is, wat ben ik dan? Een vreemde figuur in een
landschap, een mompelaar… die in een land is dat hij niet begrijpt, een
man die zonder groep reist en alleen is als het avond wordt, die bang
is of niet bang, die spoken in de nevels ziet en een plek zoekt om te
slapen.” VA-beoordeling: **. H. Keller: Geschiedenis van een tocht: de
pelgrimsroute naar Santiago de Compostela : reisnovelle, 1990, 128 pag.
Conserve. ISBN 90-71380-35-1. |
|
|
Niet zomaar een weg
|
|
|
Een
boek
dat je ineens
doet beseffen wat het verschil is tussen een
verzameling losse dagboeknotities en een echt boek. Al schrijvend weet
deze Vlaamse pelgrim anekdotische belevenissen aaneen te rijgen tot een
innerlijk verhaal. Frans Frijns is het type pelgrim ‘moderne stijl’ met
een flinke dosis verlangen om de tocht te lopen. Zich bewust van
plekken waar hij een verhevigd gevoel van ‘mezelf-zijn’ bespeurde. En
met een open oor voor de oude wonderverhalen onderweg, die hij als
uitnodiging ervaart om “even weg te dromen in een wonderbaarlijke
wereld.” Conclusie: “Het leven zit vol onbegrijpelijkheden: dat zal
menige pelgrim tijdens deze tocht wel op enig moment bedenken.”
VA-beoordeling: ***. F. Frijns: Niet zomaar een weg: overwegingen langs
de Camino de Santiago. 1995, 180 pag. Vlaams Genootschap van Santiago
de Compostella. |
|
|
Ver
onderweg
|
|
|
Oud-priester
Jeroen
Gooskens
liep begin
jaren negentig drie keer vanuit Nijmegen naar Santiago de Compostela en
schreef daar een boek over dat liefhebbers liefkozend ‘prachtige
reisliteratuur’ noemen. Een boek voor in de rugzak. "Een bijna
adembenemend spannend boek! Gooskens' wandelen is een vervoerd
beschouwen; zijn wijze van vertellen is zo beeldend, persoonlijk,
afwisselend en humoristisch: de Camino als een bron van observaties en
overpeinzingen.” Citaat uit het boek: “Ben ik gelukkig? Ja, dat ben ik.
Heb ik daar een bijzondere reden voor? Nee, geen enkele. Ik heb het
nergens naar gemaakt, ik wandel maar wat." Als oud-Augustijn slaapt de
schrijver bij voorkeur in kloosters wat bijzondere ontmoetingen
oplevert. Een goed geschreven boek. VA-beoordeling: **. J. Gooskens:
Ver onderweg. 1998, 2001, 2004, 270
pag. ISBN 90 5625 0469, Valkhof Pers, Nijmegen, € 15,90.
https://compostela.nl. |
|
|
Naar de ware Jacob
|
|
|
Wie
op
een winderige
winterdag de huisdeur in Nederland achter zich
dichttrekt, om vervolgens vele maanden lang over voetpaden door
België, Frankrijk en Spanje te lopen dwalen, stapt uit de
vertrouwde kring, ja zélfs uit de eigen tijd, en belandt in een
totaal andere wereld. En toch is er in de daarop volgende jaren geen
dag geweest waarop het echtpaar Jan en Cootje Houdijk niet aan hun
grote reis terugdacht. Ze maakten hun voettocht in 1988, de jaren dus
dat niet honderdduizend, maar slechts een paar duizend pelgrims
jaarlijks op pad gingen. Vrolijk pimpelend ledigden ze in Franse
cafeetjes menig glaasje rood, wachtend tot de voeten voldoende zouden
zijn bijgekomen om de reis te hervatten. Tijdens een rustpauze in het
bos slaagde Cootje Houdijk er zelfs in heuse chocolade truffels te
bereiden om een plotseling opstekend verlangen naar chocolade te
bevredigen. VA-beoordeling: **. C. Houdijk: Naar de ware Jacob. Dagboek
van een voettocht naar Santiago de Compostela. 270 pag, ISBN
9071380777. Uitgeverij Conserve. € 18,15.
|
|
|
Compostela, Sternenwege
alter
und neuer
Mysterienstätten
|
|
|
Of
hij
de weg de Jakobsweg
naar Santiago de Compostella ook zelf heeft
gelopen, vraagt publicist Jelle van der Meulen in 2000 aan Manfred
Schmidt-Brabant, de toenmalige voorzitter van Algemene Antroposofische
Vereniging. “Pfff... Nee, nee, dat heb ik niet gedaan. Ik ben wel hier
en daar uitgestapt, maar verder ben ik gewoon met de auto naar Santiago
gereden.” Het boek dat Manfred Schmidt-Brabant over de pelgrimsweg
schreef, is dus van een totaal andere categorie. Hoe het komt dat de
belangstelling voor de Jakobsweg de afgelopen tien jaar zo enorm is
gegroeid? Volgens Schmidt-Brabant gaat het om oerherinneringen.
“Samenhangend met het feit dat langzaam maar zeker in onze zielen de
herinneringen aan vorige incarnaties opstijgen en dat we niet anders
kunnen dan ons daarmee bezighouden. Ik kan me voorstellen dat dit nog
veel sterker wordt. Vermoedend of wetend zullen mensen het gevoel
hebben dat ze met dit alles verbonden zijn, dat ze deel uitmaken van
deze geschiedenis. Esoterisch gesproken is het verleden niet een
dichtgeklapt boek, maar een werkelijkheid die zich in het heden
voortdurend aandient, echter met het doel te worden getransformeerd.”
Zie verder: Motief - nr. 26, 2000 en nr. 49, 2002. M. Schmidt-Brabant
en V. Sease: Compostela, Sternenwege alter und neuer
Mysterienstätten. 1999, 2004. 232 pag. Verlag am Goetheanum.
ISBN-13: 9783723510643. |
|
|
Losgelopen
woorden
|
|
|
Tussen
allerlei
sympathieke
reisverhalen die naar Santiago kabbelen,
heb ik een bloem mogen plukken, aldus oud-priester Jeroen Gooskens.
Niets teveel gezegd, wat VA betreft. Priester Hans Brugman legde zijn
800 kilometer al in 1969 af. In 1996 doet hij het nog eens dunnetjes
over: dit keer met een kunstheup, heen en weer, in totaal 6000
kilometer. “Er is iets anders dan die kunstheup waarover ik me ongerust
maak. En dat zijn de wakker getrilde gedachten die een mens in zijn
leven behoedzaam onder controle heeft gebracht of zelfs onderdrukt
heeft.” Veel integere overpeinzingen. En hartelijkheid. “Uit medeleven
geef ik een jong Frans koppeltje die besloten hebben te leven op brood
en sardientjes, ieder een reep chocolade, mijn eigen proviand. Nu heb
ik zelf niets meer. Een halte verder komt een Spanjaard met twee
zoontjes naast me zitten, doet zijn rugzak open, en staat erop dat ik
twee kolossale boterhammen met ham van hem aanneem.” Vele duizenden
kilometers verder, bijna thuis in Münster, stapt een man van zijn
fiets. “Hij geeft me zomaar vijftig mark.” Even later spreekt een dame
hem aan, zo maar op straat. “Meneer, zegt ze, ik vind dat u er geweldig
goed uitziet, dat wou ik u maar even vertellen.” VA-beoordeling: ***.
H. Burgman, Losgelopen woorden. Een voetreis naar Santiago de
Compostela. 2000, 284 pag. Gooi & Sticht, Baarn. ISBN 90 304 09932.
|
|
|
Georgiana Goddard King: The
Way of Saint James
|
|
|
Helaas, dit
wonderlijke
boek is oud en zwaar, en alleen daarom al
ongeschikt om mee te nemen in de rugzak. Maar hoeveel liefhebbers
hadden dit dikke boek (The way of
Saint James) uit 1920 niet graag bij
zich gehad. “Boeiend, verbazingwekkend, fascinerend en onderhoudend;
het beste wat ooit over de pelgrimsweg naar Santiago is geschreven.” De
schrijfster, Georgiana King, was professor aan de beroemde universiteit
van Bryn Mawr in Amerika. Ze liep tachtig jaar geleden met een
Italiaanse medereizigster, naar Santiago en beschreef alles wat ze
onderweg meemaakte met humor en een zekere distantie. Haar echte passie
lag echter bij de geschiedenis van de pelgrimsweg. Mooi en
poëtisch legt ze de achtergrond en de ziel van het pad bloot.
Iedere stad, iedere brug, iedere rivier wordt bij haar een verhaal.
Interessant is nog om te melden dat deze klassieker lange tijd
weerstand heeft opgeroepen, vanwege de wijze waarop Georgiana King
moeiteloos heen en weer schakelde tussen oosterse, Christelijke en
voor-Christelijke bronnen. VA-beoordeling: ***. Verzuchting van een
liefhebber: “Zou het niet mooi zijn als er een nieuwe uitgave van kwam:
een pocket, op heel dun en licht papier?” Georgiana Goddard King: The
Way of Saint James, 1920, 3 delen, Putnam, New York. Te leen bij de
Koninklijke Bibliotheek en ook in te zien in de Openbare Bibliotheek
aan het Spui in Den Haag. |
|
|
W. Starkie:
The Road to Santiago: Pilgrims of St. James
|
|
|
Nog een boek op
leeftijd,
geschreven door de Ierse wetenschapper,
Spanje-kenner en violist Walter Starkie. “Een boek dat ik onlang te
pakken kreeg en dat er voor mij echt uitsprong was,” schrijft
ex-pelgrim Gerhard Eshuis op www.tweevoeter.nl. Deze Walter Starkie
maakte de tocht in de jaren vijftig voor de zoveelste keer. Hij doet
uitgebreid verslag van zijn belevenissen, gelardeerd met anekdotes over
historische gebeurtenissen, wonderen, volksvertellingen en
spookverhalen die hij op zijn weg tegenkkwam. “Een rasverteller die de
lezer tot aan de laatste bladzij ademloos geboeid houdt.” W. Starkie:
The Road to Santiago: Pilgrims of St. James, 1957, 2003, 352 pag. John
Murray. ISBN-10: 0719563372 ISBN-13: 978-0719563379. |
|
|
Paul Coelho
|
|
|
Paulo Coelho maakte
in de
jaren zeventig met zijn vrouw een
reis door Europa, waar het concentratiekamp Dachau grote indruk maakte.
Hij had daar een visioen, waarin een man aan hem verscheen. Twee
maanden later kwam hij de betreffende man in Amsterdam werkelijk tegen.
Deze raadde hem aan een pelgrimsreis naar Santiago de Compostela te
ondernemen. Door hem zelf later omschreven als de “indrukwekkendste
ervaring van mijn leven”. En beschreven Coelho in zijn boek De
pelgrimstocht naar Santiago (1987). Een jaar later brak Coelho
internationaal door met De Alchemist. In 2004 zei Coelho in een
interview met KRO De Wandeling over zijn voettocht: “Ik zal die tocht
nooit meer maken, omdat je een topervaring maar een keer in je leven
hoeft
te hebben. Terwijl ik aanvankelijk het idee had iets totaals nutteloos
te zijn begonnen.” “Heerlijk om te lezen, vervelend als laatste pagina
nadert,” aldus een liefhebber. VA-beoordeling: ***. P. Coelho: De
pelgrimstocht naar Santiago Paulo Coelho: dagboek van een magiër,
1987, 2004. Verschillende edities: € 7,50 - € 12,50. Singel Pockets –
Arbeiderspers. |
|
|
Shirley MacLaine:
Voettocht naar
Santiago de Compostela
|
|
|
Een verklaring voor
de
grote aantrekkingskracht van de Camino de
Santiago? Volgens de Amerikaanse actrice Shirley Maclaine die de tocht
in 1994 maakte, zouden dat wel eens de leylijnen van de aarde kunnen
zijn die de route volgt. Een doorsnede van een leylijn beschrijft
Maclaine als “een zandloper waarvan het smalle middelpunt het
aardoppervlak doorsnijdt. Een energie die leidt tot heldere gedachten,
ervaringen, herinneringen en openbaringen.” En die openbaringen heeft
ze, getuige haar boek, volop gehad. Maclaine besloot op pad te gaan na
ontvangst van een wonderlijke, anonieme, met vulpen geschreven brief,
waarin haar op het hart wordt gedrukt toch vooral de Camino de Santiago
te gaan lopen. Het zal een reis naar de geheimen van haar eigen
geschiedenis worden. Ondanks de opdringerigheid van journalisten en
fotografen brengt ze de tocht tot een goed einde. VA-beoordeling: ***.
Shirley MacLaine: Voettocht naar Santiago de Compostela. De spirituele
reis van een bijzondere vrouw. 2000, 2004, 240 pag. ISBN13:
9789022531655. € 12,50. |
|
|
Bekentenissen van een pelgrim
|
|
|
Er zijn boeken
waarin je
begint te bladeren, om het vervolgens
teleurgesteld weg te leggen. Deze interviewbundel van de Spaanse
journalist Juan Arias met Paulo Coelho doet het tegenovergestelde:
moeilijk weg te leggen. Het boek leest als een trein. Na afloop van de
lange serie gesprekken verzucht ’s werelds beroemdste schrijver dat hij
de eerstvolgende twintig jaar niet meer over zijn leven wil praten. El
País journalist Arias kan schrijven en Coelho heeft echt wat te
vertellen. Maar over zijn pelgrimstocht naar Santiago komt de lezer
niet zo heel veel te weten. “De grote les van die pelgrimstocht? Dat ik
ineens begreep dat schoonheid in eenvoud schuilt. Daarom staat er in
mijn huis praktisch niets. Alleen daar, achter in de kamer, staat een
bloem. En die is mooi omdat er verder niets is.” VA-beoordeling: ***.
J. Arias: Paul Coelho, de bekentenissen van een pelgrim, 2002, 216 pag.
De Arbeiderspers. |
|
|
Lopend Stilstaan
|
|
|
De reis naar
Santiago
heeft een stortvloed aan dagboekverslagen
opgeleverd. Velen ervan alleen geschikt voor consumptie in de eigen
kennissenkring. Wat een verademing is dan het boek dat Ricky Pieter
schreef over haar tocht in drie etappes (1993, 1995 en 1996), van
Boxmeer naar Santiago. Hier geen nietszeggende wissewasjes in de trant
van: “Ik had dringend een nieuwe tandenborstel nodig en de winkel ging
net dicht.” Maar een indringend verslag van een reis die zowel een
innerlijke als een uiterlijke dimensie blijkt te hebben. Een
buitengewoon intens boek. Voorbeeldje: het thema ‘zekerheid’. Zekerheid
met betrekking tot de te nemen weg, de slaapplaats, gevaren, het weer,
ontmoetingen en vooral de zekerheid van het zelf de touwtjes in hand
kunnen houden. “Maar er komt onderweg een moment, ondanks je
uitstekende planning en je duidelijke routekaartjes dat alle grond
onder je voeten schijnt weg te vallen en er niets meer overblijft dan
je kale zelf, in al zijn kleinheid en kwetsbaarheid.” Ricky Rieter:
Pelgrimeren, lopend stilstaan. Spiritualiteit van een pelgrim, 1997,
Uitgeverij Akasha, ISBN 90-73798-36-1. |
|
|
C@mino. De vertraagde
tijd in
Spanje
|
|
|
De zwaarte van een
wandeling in kilometers proberen uit te drukken, dat
heeft echt een beperkte waarde, zo ondervond Maarten Valkenburg – die
van zijn werkgever, het ministerie van VROM, een sabbatical mocht
opnemen, en vervolgens de camino in Noord-Spanje in een maand liep.
Want
800 kilometer is lang, heel lang zelfs, op dagen dat de voeten na
aanhoudende regen tot tien centimeter diep wegzakken in de modder. De
etappe over Pyreneeën noemt hij de zwaarste etappe van de hele
voettocht, gelet op de vele slachtoffers door hartaanvallen. Ook
Maarten Valkenburg zelf maakte hier een stevige inschattingsfout. Na
een voorspoedige klim daalde hij iets te enthousiast af, waardoor zijn
kniebanden het begaven en hij met behulp van stokken beneden kwam.
Advies: “Ga maar naar huis.” En dat deed hij dus niet. We danken er een
inspirerend boekje aan. Het verslag van een wandeling begonnen vanuit
de ambitie van een langeafstandswandelaar die meer en meer een
spirituele weg inslaat. "Eerst gaandeweg bemerkte ik dat zich parallel
een spiritueel
proces ontwikkelde, met een religieuze projectie in Fisterra als
resultaat." VA-beoordeling: **. M. Valkenburg: C@MINO. De vertraagde
tijd in
Spanje. WOONONTWERP, 2005, Rotterdam. ISBN 90-808968-1-0. Het boek
wordt toegezonden naar het adres op het bankafschrift na overmaking van
12,50 euro op rekeningnummer 1912098 t.n.v. Ing. M. Valkenburg o.v.v.
C@MINO - De vertraagde tijd in Spanje. |
|
|
De weg naar Santiago de
Compostela
|
|
|
Kathryn Harrison
doet in
delen verslag van haar voettochten naar
Santiago. Deel 1 beschrijft haar zevendaagse tocht uit 2002, vanaf de
Spaanse grens naar Logrono, samen met haar twaalfjarige dochter. Het
korte deel 2 gaat terug in de tijd naar een dag in 1992, wanneer de
schrijfster zeven maanden zwanger is van haar zoon. Deel 3 beschrijft
acht dagen in 1999, wanneer ze in haar eentje de zware tocht van Oviedo
naar Santiago maakt. Indrukken van dorpen, steden, landschappen en
mensen. En een poging antwoord te geven op de vraag waarom ze toch
steeds weer deze tocht wil maken, en zo gehecht is aan deze
bedevaartsroute vol ontberingen. K. Harrison: De weg naar Santiago de
Compostela. 158 pag. Uitgeverij Sirene. ISBN13: 9789058313423 € 12,50.
Pocket, Uitgeverij Muntinga. ISBN13: 9789041706164, € 6,90. |
|
|
Spanje: het geheim van
de
pelgrimsroutes
|
|
|
Een oude,
tegenwoordig
moeilijk verkrijgbare klassieker van Louis
Charpentier, de man die eerder geestdriftig speurwerk deed naar het
mysterie van de kathedraal van Chartres. En nu een poging doet door te
dringen in de vóór-Keltische achtergronden van de weg
naar de sterren. Aan de hand van sagen, legenden en associaties
presenteert de schrijver de pelgrimsweg als een van de drie grote
Europese initiatiewegen langs megalieten, dolmens en heilige plaatsen.
Een magische weg die het christendom vele eeuwen later zou adopteren en
met nieuwe betekenissen zou overdekken. “De pelgrim vindt zijn weg door
de natuur, door bossen en heide, over bergen en langs doorwaadbare
plaatsen. Er komt een ogenblik dat hij, over het dode punt heen,
belandt in een natuurlijk ritme en ontvankelijk wordt voor diepere
indrukken, in een staat van genade geraakt en een ander mens wordt.”
VA-beoordeling: ***. L. Charpentier: Spanje: het geheim van de
pelgrimsroutes. 248 pag. 1971, 1993. Mingus, Baarn. ISBN 9065641939. |
|
|
Ik ben even wandelen. Santiago
voor
zwerfjongeren.
|
|
|
In de zomer van 1996
besloot de Rotterdamse ondernemer Willem van de Geer iets te gaan doen
aan het toenemende probleem van de vereenzaming in onze maatschappij.
De druppel voor hem was de ontdekking dat er alleen al in Rotterdam 700
zwerfjongeren rondlopen. Tijdens zijn pelgrimstocht naar Santiago de
Compostella probeerde Van de Geer middels brieven zoveel mogelijk
mensen (geestelijke sponsors) bij het probleem van de zwerfjongeren te
betrekken. Sympathiek. Boekbeoordeling: *. W. van de Geer: Ik ben even
wandelen. Santiago voor zwerfjongeren. 276 blz. € 19,90. ISBN-13: 978
90 6556 245 6 ISBN-10: 90 6556 245 1. 2005, Sigma Press. 2007,
uitgeverij Schors.
|
|
|
J. Brierley: A Pilgrim’s
Guide
to Camino Francés
|
|
|
Sommigen
Engelstalige
pelgrims noemen het boek van de 60-jarige Ier
John Brierley, verschenen bij Findhorn Press, de beste gids voor
onderweg. “Ik heb de voettocht in 2006 gemaakt en dit boek was mijn
bijbel, gezelschap en gids. Ik heb veel boeken in alle mogelijke talen
bekeken, maar dit is een uitschieter.” Een fijne combinatie van
praktische tips en spiritualiteit, van de uiterlijke en de innerlijke
weg. “Brierley hield me onderweg overeind, deed me op tijd naar bed
gaan en vroeg opstaan, als dat nodig was, en stimuleerde me met open
ogen mens en cultuur in me op te nemen. Zo’n boek is alles wat je nodig
hebt op zo’n pad.” VA-beoordeling: ***. J. Brierley: A Pilgrim’s Guide
to Camino Francés. A Practical and Mystical Manual for the
Modern Day Pilgrim. Volledig herziene herdruk 2007. ISBN
978-1-84409-069-3. Findhorn Press. |
|
|
|
|
|
|
|